VARRAO JACOBSONİ (ARI AKARI)

VARRAO JACOBSONİ GUDEMAN (Arı Akarı): Bal arısı kolonilerinde 125' e yakın akar türü tespit edilmiştir. Bunların % 8.5 bal arılarında yaşarken %16.5' i hem arılarda hem de bitkilerde yaşamakta, %77.7' si ise silo ve ambar zararlısı olarak bilinmektedir. Arı akarı arıların larva, pupa v erginleri üzerine kan emerek yaşayan tehlikeli bir dış parazit akardır. Hem kapalı yavru gözlerine ve hem de ergin arılarda yaşaması ve ve koloni yaşamına olumsuz etki yaratmaktadır. Bu nedenle bugün bile arıcılığın gündeminde önemli bir türü olmasına rağmen Varrao Jacobsoni Apicerena ve Apismelifera kolonilerinde yaşayabilmektedir. Arı akarının konukçusu olan bal arısı türleri kovanlar içinde yaşayanlardır. Arı akarlarının gerçek konukçusu Hindistan arısı diye bilinen Apiscerena' dır. Uzun yıllardan beri akarları ile birlikte yaşayan Hindistan arısı yetiştirdiği adaptasyonlar ve savunma mekanizmalarıyla parazite karşı kendisini korumaktadır. Koloninin çoğalmasına zarar vermesini önlemektedir. Arı ırkı savunmayı öğrenmiştir. APİSCERANA: Apiscerana, akara karşı oldukça duyarlıdır. Apiscerana kolonisi, kovan içinde temizlik dansı yaparak kovan içindeki arı akarının varlığını diğer arılara haber verirler. Diğer arılar ise dans eden arıyı parazitten temizler. Ayrıca arı akarı Apiscerana işçi arı gözlerinde gelişimini tamamlayamamakta ve sadece erkeke arı gözlerinde üreyebilmektedir. Apismelifera' da ilk defa 1958' de Güney Çin' de fark edilmiştir. 1960' lardan itibaren bu akar çok geniş bir alana yayılarak dünya arıcılığını tehdit eden bir sorun haline gelmiştir. Yurdumuzdaki araştırmalar bu zararlının Bulgaristan üzerinde 1976 yılından itibaren doğal yollar ile Trakya' ya geçtiği bu bölgeye giden Ege Bölgesi arılarının bu zararlıyı aldığı ve taşıdığı göz önünde bulundurulmalıdır. AKARIN VÜCUT YAPISI: Ergin yaştaki dişi arı akarı kahverengi ve ya koyu kahverengi olup vücut enlemesine kitin tabakası ile kaplıdır. Vücut sırt karın yönünden basık olup sırt kısmı hafif dış bükedir. Enlemesine oval şekildedir. Üstten bakıldığında sert sırt kabuğu vücudu önemli ölçüde kaplar. Ergin dişiler 1.1 ve 1.2 milim uzunluğunda ve 1.5-1.6 mm. Vücudu 15-20 mikron uzunluğunda olan birbirine paralel kıllar ile kaplı olan kıllar ile kaplıdır.6 parçalı 4 çift çok güçlü bacağa sahiptir. Birinci çift bacaklar anten görevi görür. Ön bacaklar üzerinde bir dizi duyu organı bulunur. Vücut şekli bal arısına kolayca tutunacak yapıdadır. Çok iyi gelişmiş bir trake sistemine sahiptir. Solunumu sağlayan solunum sistemi, akarın değişik gaz yoğunluklarında yaşavabilmesi için çok iyi gelişmiştir. Nitekim kapalı gözlerde ki hava CO2 iken ve uçan arı gözlerindeki bol oksijen ortamında da rahatlıkla yaşayabilir. Delici ve emici bir ağız yapısına sahiptir. Ağız parçaları üzerinde ileri doğru uzanmış birkaç çengelli küçük iğne şeklindeki çıkıntıları ile larva pupa kolayca tutunabilmektedir. Anüs valfi yoktur. Anüs iki kılla kapatılır, sindirim artıklarının pupa ile dar kısma bırakır. Erginleri dişilerden daha küçük olup büyüklüğü 0.8-0.97 ve 0.93 beyaz, gri, sarımtırak renktedir. Eklemler daha yumuşak kitinden yapılmıştır. ÜREME VE GELİŞME: Bal arısı kolonilerinde V. J' nin üremesi koloninin faaliyeti ile sınırlıdır. Üreme ilkbaharda yavru yetiştirme ile başlar ve sonbaharda kuluçka faaliyeti sona erinceye kadar sürer. Kışın döllenmemiş dişiler vardır. Arı akarı üreme için özellikle erkek arı gözlerini seçerler. Bunda da erkek arı larvalarının kapalı gözde kaldıkları sürenin daha uzun olması, kovanda erkek arı gözlerinin daha çok alt ve kenarlarında bulunmasının etkili olduğuna dair görüşler vardır. Kışı ergin arılar üzerinde geçiren, döllü dişi parazitler ilkbaharda gelişmekte olan 5-6 günlük olan larvaların bulunduğu yere gözler mühürlenmeden girerler. Dişi akar larvaya geçer ve larvanın kanı ile beslenmeye başlar. Ergin arıların kanı ile beslenen dişi larvaların yumurtlama yeteneği yoktur. Parazitin yumurtlayabilmesi için mutlaka larvaların hemolenfi (kan sıvısı) gereklidir. Beslenme sırasında hemolenfinde bulunan Juvenil hormonu alan dişi akarın yumurtalıkları gelişmekte ve ve yumurtlamaya hazırlanmaktadır. Not: Juvenil hormonu Apiscerana arılarında düşük, Apismelifera arılarında yüksektir. Yeterince juvenil hormonu alarak yumurtalıkları gelişen akarı gözler mühürlendikten sonra 60 saat sonra yumurtlamaktadır. Son yapılan çalışmalara göre dişi akarların 6.2 gün erkeklerin ise 6.9 günde ergin geldiği ilk yumurtanın döllenmemiş (n=7 kromozom) daha sonra döllenmiş ise (2n=14 kromozom) yumurtaların ortaya çıkarmış olduğu gözlenmiştir. Bu durumda ilk yumurta erkek diğeri ise akar olarak gelişmektedir. Genel olarak işçi arı gözlerinde 3, erkek arı gözlerinde ise 5 dişi akar ergin hale gelmektedir. Erkek arıların kapalı gözlerdeki gelişme süreleri daha fazla olduğu için bu gözlerde daha fazla sayıda dişi akar ergin hale gelebilmektedir. Varoa' nın çıkış günleri petek gözlerinde kapalı kalma süreleri en fazla erkek arı gözlerinde bulunur. Sebep ise gözlerin kapalı kaldığı günlerdir. Buna karşılık ana arı yüksüklerindeki yavru akarlar erginleşmeden ana arı kuluçka süresini tamamlamakta dolayısıyla arı akarının anaarı yüksüklerinde çoğalma şansları kalmamaktadır. Genellikle petek gözünün tabanına ve doğrudan larva üzerine bırakılan yumurtalar kuluçka sürelerini tamamlayarak kuluçka devrelerini tamamlarlar. Erginleşen akarlar kuluçkalık devresini tamamlayan akar kapalı göz içerisinde çiftleşirler. Çiftleşmeden sonra erkek akarlarkapalı göziçerisinde öldükleri için arılar üzerinde erkek akar bulunmaz. Çiftleşmiş genç dişiler ve yaşlı dişi akarlar göz içerisinde genç arılara tutunarak beslenirler ve dışarıya çıkarlar. Genç arıların kuluçka süresinde gelişmesini tamamlayamamış akarlar ise göz içerisinde ölür. Döllenmiş olarak dışarıya çıkan dişi akarlar. 5 gün süre ile laboratuvar koşulları altında ise 4-13 gün süre ile yumurtlamaya başlar. Bu akarlar tekrar yavru gözlerine geçerek çoğalmalarını sürdürür. Erginleşmemiş akarlar yazın 3 ay kışın ise 5-6 ay yaşamlarını sürdürürler. VAROA' NIN HAYAT SAFHALARI: Safha I: Erginlerin petek gözlerinden çıkışı, enfeksiyon yapabilecek olgunluğa gelmiş , döllenmiş veya döllenmemiş dişi varoa akarı petek gözünü terk eden veya petek gözünü terk ettikten sonra kendi kendine dışa çıkar. Çevrede dolaşarak erkek ya da işçi arıya geçer. Segmentler arasındaki yumuşak doku olan bölgeye ağız parçalarını sokarak arının kanını birkaç gün emer. Bu safhanın süresi ilgili olarak yapılan araştırmalarda Varoa' nın petek gözüne girmeden önce 4-6 gün arılar üzerinde dolaştığı belirtilmektedir. Safha II: Larva gıdasına geçiş ve durması. Varroa akarı ergin arı üzerinde bir süre durduktan sonra arıyı terk eder ve larva gözüne girmek için çaba sarf eder. İşçi arı gözlerindeki larvalar 5, erkek arı gözlerindeki larvalar ise 5-7 günlük olduklarında ise en uygun an olmaktadır. Bir erkek arı gözünde 21 akar sayıldığı bilinmektedir. Akarların gözlere girişinde göz içinde arı larvasının olduğu karbondioksit ve bazı kimyasal maddelerin cezvedici etkisi olmaktadır. Akar hücreden gittikten sonra larvanın gıdası muhtemelen oksijen azlığı ve karbondioksit fazlalığı nedeniyle uyuşuk vaziyette kalmaktadır. Safha III: Akarın yeniden aktivite kazanması ve ilk iki yumurtanın konması arı gözü mühürlendikten sonra gö içerisinde bulunan larva burada bulunan gıdaları yer ve prepupa devresine girer. Buradaki akar da larvayla birlikte bu gıdalardan sınırlı bir şekilde yer. Ancak bu beslenmenin akar için akar için olan önemi bilinmemektedir. Eğer larvanın gıdası tümüyle bitmezse akar uyuşuk halini devam ettirmekte ve nihayet ölmektedir.normal olarak hücre içerisindeki gıda bittiğinde hücre içerisindeki oksijen miktarı yükselmekte ve akar yeniden aktivite kazanmaktadır. Larva ve ya prepupa üzerine geçen akar, ağız parçalarını konukçunun derisi içine sokarak heomlenf emmeye başlamaktadır. Yeterince beslenen akar cinsel olgunluğa gelmekte ve hücre mühürlendikten 60-64 saat sonra dişi akarı meydana getirecek olan ilk döllenmiş yumurtayı koymaktadır. Daha sonra tekrar beslenmeksizin mühürlenmeden 94-96 saat sonra da döllenmemiş yumurtayı koyar ve bundan da erkek Varroa meydana gelmektedir. Yumurtalar pupayı saran dokunun üzerine tek tek konursa da nadiren larva ve ya prepupa üzerine de konduğu bilinmektedir. Muhtemelen 3 ve 4. safhalarda akar yeterince beslenmez ise yumurtlama olmaz ve yumurta sayısı 1-2' yi geçmez. Safha IV: Son Yumurtanın Konması Ve Embriyo' nun Gelişmesi:Dişi Varoa akarı arı gözünde olduğu zaman en az 5 (4 dişi 1 erkek). Erkek gözünde ise 7 yumurta koyma kapasitesine sahiptir. Varroa erkeği oluşturacak yumurtayı koyduktan sonra bir süre beslenir ve 3 yumurtayı yapar. (2. dişiyi meydana getirecek olan...). Gözün mühürlenmesinden 120-124 saat sonra vuku bulur. Beslenme ve tekrar yumurta koyma en az iki defa daha meydana gelir ki bunlarda sırasıyla mühürlenmeden itibaren 148-154 ve 190-192 saat sonra meydana gelir. İşçi ve erkek arı yumurtalarını gözleri siyahlaştığı zaman Varroa son defa beslenir ve yumurta koyma son bulur. Bu esnada işçi pupası ise 19 günlüktür ve ya işçi arı pupa olduktan itibaren 216-220 erkek arı ise 240 saatlik bir zamana ulaşmıştır. Varroa meydana getirdiği yumurta sayısı geğişiklik göstermekte bu da arı gözlerinin mühürlenmesinden itibaren ergin arının çıkışına kadar geçen zamana bağlı olmaktadır. Bal arısının çeşitli ırklarında bu süre farklı olmaktadır. Avrupa ırkı olan apismelifera Corsica' da süre 12.1 gündür. Bu üzerinde beslenen akar normalde normal de 5 yumurta koyar. Fakat bunlardan sadece 1 dişi ve 1 erkek gelişmek için zaman bulur. Böylece iki yavru gelişmiş olur. Apismelifera Cepropin ırkında ise bu süre biraz daha uzun olduğu için 5 yumurtadan 2 dişi 1 erkek meydana gelmektedir. Afrika ırkı olan Apismelifera Capensis arısında bu süre 11.1 gündür. Bulaşık gözlerin sadece 1.50' si birer dişi meydana getirmektedir. Erkek arılarda bu süre 14 gün olduğu için bunlarda 5 dişi akar meydana gelmektedir.